Wpływ różnych mutacji amadyny wsp. na siebie i ich geneza

Kiara

Amadyna wspaniała Erythrura gouldiae jak wiadomo, pod względem mutacji jest o tyle szczególna, że osobno rozpatrujemy zawsze kolor głowy, kolor piersi i w końcu- całego ciała. Oczywiście każdy kto ma te ptaki, wie o tym, że poszczególne elementy upierzenia ptaka mają na siebie wpływ- mutacja piersi ma wpływ na nasycenie koloru grzbietu, z kolei genetyczna forma przypisana do wyglądu pleców określa kolor głowy (chodzi o mutację dilute, która rozjaśnia kolor głowy, zresztą europejskie INO podobnie- amerykańskie mają głowę koloru w pełni nasyconego). Brzmi skomplikowanie? Zacznijmy więc od początku, na razie pomijając mutacje typu INO, jako skrajnie "wyczyszczone" z pigmentów i koncentrując się na mutacjach piersi, kolorach głowy oraz- jeśli chodzi o barwę ciała- na mutacji dilute, czyli samcach pastelowych i ptakach żółtych lub srebrnych.

Zacznijmy może od koloru głowy. Amadyna wspaniała występuje w trzech podstawowych kolorach głowy, które ptaki mają już w naturze (jeżeli natomiast chodzi o ilość form, są ich cztery, gdyż należy tutaj dodać także ptaki czarnogłowe z żółtą końcówką dzioba). Więcej n.t. kolorów głów napisała myszaq w swoim artykule, nie będę więc powielać informacji które już są na forum:
http://www.prostodzioby.fora.pl/mutacje-amadyn-wspanialych,448/
W skrócie napiszę, że najczęściej spotykana w naturze jest forma czarnogłowa (BH od ang. Black Head) - na 3 takie osobniki przypada jeden czerwonogłowy (RH od angielskiej nazwy Red Head). Kolor głowy w dużym stopniu uzależniony jest od warunków, w jakich żyją obie populacje- czerwonogłowe żyją w terenie bardziej suchym, gdzie trudniej o zdobycie pożywienia. Z kolei forma żółtogłowa YH związana jest z występowaniem u niektórych ptaków modyfikatora koloru głowy. Występuje on zarówno u ptaków czarnogłowych, jak i czerwonogłowych, jednak tylko u amadyn o głowie czerwonej powoduje zmianę koloru głowy z czerwonej na pomarańczową, zwaną popularnie "żółtą". U amadyńców czarnogłowych modyfikator nie jest w stanie osłabić eumelaniny, więc głowa pozostaje czarna, ale genotyp takich ptaków jest inny niż czarnogłowych. Ponadto można je rozpoznać na pierwszy rzut oka poprzez żółte zabarwienie końcówki dzioba- stąd z resztą wzięła się ich nazwa-Yellow Tipped Beaked (YTB)u nas nazywane czarnogłowymi żółtodziobymi (często bez pierwszego członu nazwy). Najmniej w w naturze i jest amadyn i żółtogłowych- wd badań, jakie przeprowadził ornitolog o nazwisku Cayley- na jednego ptaka żółtogłowego przypada 2500 ptaków czarnogłowych.
Jezeli chodzi o kolor glowy, warto może dodać, ze gen powodujacy czarne ubarwienie glowy, ma charakter recesywny sprzężony z płcią.

Jeżeli chodzi o kolor ciała, formą nominalną jest amadyna wspaniała koloru soczyście zielonego, z czarnym ogonem, o charakterystycznie wydłużonych sterówkach, szczególnie u samców. Brzuch jest żółty. Pierś koloru fioletowego (jaśniejsza u samic), za maską turkusowy pasek, lepiej widoczny u samców. Barwa turkusowo-niebieska widoczna jest także w miejscu, w którym ogon łączy się z grzbietem, oraz często przechodzi na pióra ogonowe.
W niewoli tego przepięknego ptaka do dziś próbuje się jeszcze "upiększyć", utrwalając pojawiające się co jakiś czas spontaniczne mutacje. Zacznę może od mutacji całego ciała, gdyż to one nadają ptakowi ogólny wygląd, a także mają wpływ na resztę cech (wygląd form związanych z ubarwieniem głowy).
Jak powszechnie wiadomo, amadyny możemy podzielić na dwie jakby linie: zieloną i niebieską- u tej drugiej doszło do wyeliminowania żółtego barwnika. Pierwsze amadyny mut. niebieskiej pojawiły się w latach 60-tych XX wieku w Australii, jednak w związku z zakazem wywozu z kontynentu rodzimych gatunków, nie dotarły one dalej. Populacja, jaką mamy w Europie, pochodzi od ptaków, które również jako spontaniczna mutacja pojawiły się we Francji w drugiej połowie lat 70-tych XX wieku. Mutacja niebieska ma charakter recesywny autosomalny.
Pierwsze amadyny mutacji żółtej pojawiły się w hodowli australijskiej w latach 60-tych XX wieku, ptaki te jednak miały czerwone oczy (podobnie jak dzisiejsze lutino). Lutino są mutacją recesywną sprzężoną z płcią.
Amadyny czarnookie koloru żółtego (zielone dilute- w zależności od barwy piersi 1f lub 2f- co za chwilę wyjaśnię) po raz pierwszy uzyskał w swojej hodowli holenderski hodowca G.Megens.
Amadyny srebrne (ang.silver) powstały zaraz po wyhodowaniu żółtych czarnookich, z resztą ich "twórcą" był hodowca, w którego hodowli pojawiły się one jako pierwsze- pan G.Megens. Hodowca ten skrzyżował samicę żółtą(przenoszącą gen mutacji niebieskiej) z samcem pastelowo-niebieskim, w wyniku czego otrzymał część potomstwa srebrnego. Samice żółte i srebrne są zawsze jednofaktorowe.
Prawdziwie białe ( albino) amadyny pojawiły się znacznie wcześniej, w Australii w latach 60-tych XX wieku. Od mut. silver różnią się nie tylko kolorem oczu, ale i sposobem dziedziczenia (zarówno lutino, jak i albino są recesywnie sprzężone z płcią).
Nie ma jednoznacznych źródeł, które podają pochodzenie samców pastelowych- zarówno zielonych, jak i niebieskich. Można wysnuć teorię, że pojawiły się one w hodowli pana G.Megensa, poprzez krzyżowanie ptaków żółtych z osobnikami zielonymi i niebieskimi. O ile w pierszym przypadku efekt takiej krzyżówki wychodził już w pierwszym pokoleniu, dając samce pastelowo-zielone, to droga do uzyskania pasteli niebieskich była dłuższa. Po pierwsze, najpierw trzeba było uzyskać amadyny żółte, szpalty na niebieski, a dopiero później przeprowadzić wspomnianą wyżej krzyżówkę samicy żółtej (która musiała być szpaltką na niebieski) z samcem pastelowo-niebieskim (lub zastosować inne skojarzenie, w którego rezultacie pojawiłyby się samce pastelowo- niebieskie). Oczywiście nie można wykluczyć, że pierwsze ptaki żółte czarnookie nie były szpaltami na niebieski. Warto tutaj dodać, że jeżeli amadyny zielone bądź niebieskie mają 100% barwnika, u pasteli obydwu kolorów nasycenie ogólnej barwy (poza ptakami z piersią inną niż fioletowa, gdyż mutacja piersi w kombinacji z mutacją dilute ma wpływ na rozjaśnienie koloru ciała) wynosi 50%. Mają one jeden faktor rozjaśniający upierzenie ( dilute 1f), w porównaniu z nimi amadyny odpowiednio żółte i srebrne (silver) mają po dwa faktory rozjaśniające ogólną barwę (inaczej mówiąc- fioletowopierśne samce żółte i srebrne są homozygotami mutacji dilute). Warto jednak wspomnieć tutaj, że ptaki pastelowe (jednofaktorowe dilute) białopierśne, wygladają bardzo podobnie do samic jednofaktorowych fioletowopierśnych. Ptaki z dwoma faktorami rozjasniajacymi ogólne upierzenie wyglądają jeszcze inaczej- w przypadku mutacji białopierśnej są to ptaki koloru żółtego lub białego, bez charakterystycznego połysku piór jaki występuje u fioletowopierśnych amadyn kombinacji silver czy mutacji żółtej (mutacja liliowopiersna również moze rozjasniac ogolny ton uupierzenia, jednak nie tak mocno jak białopierśna).

Tymczasem przejdźmy do kolorów piersi. Forma nominalna amadyny wspaniałej ma pierś koloru fioletowego, która u samic jest jasno-fioletowa (liliowa), zaś u samców ma kolor mocno nasyconego, głębokiego fioletu. Jak to z cechami spotykanymi u formy nominalnej, ma ona charakter dominujący.
Pierwszą mutacją dot. koloru piersi była spontaniczna mutacja białopierśna. Pierwsza udokumentowana wzmianka n.t. tej mutacji pojawiła się w 1967 roku w magazynie wydawanym w RPA (Afryka pd) o tytule "Avicultural Magazine", w artykule aut. F. Barnicoat. W zw z tym, co napisane jest w w/w artykule, pierwsze amadyny białopierśne pojawiły się w Johanesburgu, skąd do Europy trafiły nieco później, w latach 70-tych XX wieku. Mutacja ta, chyba najbardziej ze wszystkich mutacji koloru piersi, ma wpływ na barwę ogólną ptaków (np białopierśny niebieski pastel wygląda jak właściwie jak silver, choć zdarza się, że ma niebieskawe przebarwienia).
Niedługo później pojawiła się mutacja liliowopierśna, zwana też różowo-pierśną, u której nastąpiła silna redukcja eumelaniny na tym obszarze. Mutacja ta ma charakter recesywny autosomalny.
Mutacja niebieskopierśna pojawiła się we Francji pod koniec lat 70-tych XX wieku, lecz pomimo niewielkiej odległości naszych krajów, dotąd jest rzadko spotykana poza swoją ojczyzną, pomimo niewątpliwej atrakcyjności tej mutacji. Jest ona jakby "przeciwieństwem" mut. liliowopierśnej. Oprócz znajdujących się w piórach na obszarze piersiowym komórek o budowie strukturalnej, odpowiedzialnych za tzw efekt optyczny i tym samym- niebieskie zabarwienie piór (które naprawdę jest wyłącznie efektem optycznym), w piórach na piersi amadyn niebieskopierśnych nastąpiła eliminacja feomelaniny na rzecz większej ilości eumelaniny w upierzeniu ogólnym (co znaczy, że z tą mutacją związane jest przyciemnienie barwy całego ptaka). Sama pierś u samców ma kolor jasno-niebieski, u samiczek oczywiście jaśniejszy niż u samców.

Kolor zmiany nasycenia koloru głowy zostawiłam na koniec. Zmienia się on u poszczególnych odmian w zależności od koloru ogólnego ciała. W przypadku amadyny formy nominalnej, kolory głowy są nasycone kolorem w 100%. U amadyn z jednym faktorem rozjaśniającym upierzenie (czyli samców pastelowo-zielonych i pastelowo-niebieskich, kolor ciała i głowy będzie rozjaśniony o 50%. Amadyny czerwonogłowe pastelowe mają głowę jasno-czerwoną, o bladym odcieniu, czarnogłowe- szarą lub grafitową, żółtogłowe- jasno-pomańczową, o bladym odcieniu. Ptaki z dwoma faktorami rozjaśniającymi upierzenie (fioletowopierśne żółte lub srebrne), będą miały zredukowany kolor głowy niemal całkowicie. Różnica ta najbardziej widoczna jest u amadyn czarnogłowych, gdzie głowa ptaków dwufaktorowych jest prawie biała (a właściwie biało-szara). Amadyny czerwonogłowe będą miały głowę koloru łososiowego, żółtogłowe- kremowo-beżowego.

Tak duża ilość mutacji definiujących trzy różne cechy wyglądu powoduje, że amadyny wspaniałe są bajecznie kolorowymi ptakami, a ich hodowla jest źródłem dużej radości- ptaki te są popularne wśród hodowców i atrakcyjne nawet dla całkowitego laika. Nie sposób opisać tutaj wszystkich kombinacji barwnych amadyńców, lecz na wielu stronach im poświęconych można znaleźć plakaty, pokazujące mnogość odmian barwnych. Skrajną postacią będzie tutaj chyba amadyna w całości biała- jeżeli chodzi o mutacje będąca kombinacją srebrnej homozygoty (dwufaktorowej postaci mutacji dilute, występującej tylko u samców), białopierśna, a przy tym czarnogłowa (jak pisałam wcześniej, przy takim rozjaśnieniu głową optycznie wygląda niemal jak biała).

Ostatnio hodowla tych pięknych ptaków na tyle się rozwinęła, że powstały całkiem nowe mutacje barwne: agatowa, cynamonowa, amerykańskie lutino i amerykańskie albino. W Polsce jednak są one jeszcze rzadko spotykane.